dusza

1. Aż dusza rośnie «powiedzenie wyrażające radość, zadowolenie z czegoś»: (...) zgodnie pracują, pomagają sobie... aż dusza rośnie (...). Roz bezp 2001.

2. Bratnia, pokrewna, przyjazna dusza «człowiek bliski komuś pod jakimś względem, podobny do niego»: To społeczeństwo uczyniło mnie tym, kim jestem. Ale nawet teraz... Gdyby choć jedna bratnia dusza, gdyby choć jedna wyciągnięta ręka, gdyby choć odrobina uczucia... S. Mrożek, Teatr 3.

3. Coś komuś w duszy gra «coś kogoś przepełnia, ktoś czuje, że coś jest dla niego ważne»: Autorka zawsze maluje to, co jej w duszy gra, ale odbiorcy jej aktów odkrywają w tych obrazach własny świat, swoją interpretację natury. TV rep 2000.

4. pot. euf. Do duszy «do niczego»: (...) znowu zabrakło papieru, do duszy z taką robotą. Roz bezp 2001.

5. Dusza człowiek «człowiek bardzo szczery, serdeczny, dobry»: Razem chodziliśmy do liceum, był moim najlepszym przyjacielem. To był dusza człowiek. SE 30/01/1998.

6. Dusza poszła, uciekła komuś w pięty «ktoś zaczął się bać, zląkł się»: (...) jeszcze ci dusza pójdzie w pięty, jak sam będziesz musiał przedzierać się przez te zarośla. Roz bezp 1997.

7. Dusza w kimś zamiera «budzi się w kimś lęk, groza, przerażenie»: (...) w Adasiu dusza zamarła: drzwi domu skrzypnęły i dwie z nich wyszły postacie. K. Makuszyński, Szatan.

8. Komuś jest, zrobiło się lekko (lżej), raźno (raźniej), ciężko, smutno itp. na duszy «ktoś jest w nastroju radosnym, wesołym albo w stanie przygnębienia, smutku itp.»: (...) nie łudzę pana żadnymi moimi możliwościami. Gdyby panu jednak było ciężko na duszy, proszę pamiętać, że ma pan w Rzymie starego, oddanego księdza. T. Breza, Urząd.

9. Mieć, chować coś na dnie duszy «mieć, chować coś głęboko w świadomości, w pamięci, w psychice»: (...) gdzieś na dnie duszy masz takie swoje podziemne jezioro napełnione kryształową wodą marzeń i tęsknot. ŚiP 12/1995.

10. pot. euf. Mieć coś w duszy «stracić cierpliwość do czegoś, przestać się czymś interesować»: W duszy mam te wasze zawody, radźcie sobie sami. Roz bezp 1989.

11. Mieć duszę na ramieniu «bardzo się bać»: Ciągnie mnie Wituś na stare lata na górskich konikach po himalajskich przełęczach, a ja mam duszę na ramieniu ze strachu, że się zwalę w jaką przepaść. J. Przybora, Oko.

12. Mieć rogatą duszę «być hardym, nieustępliwym»: Mam rogatą duszę. Ale choroba syna uczyła mnie pokory (...). TSt 3/2000.

13. Odkryć, otworzyć przed kimś duszę «wyjawić komuś swoje najskrytsze myśli, zamiary, uczynki»: (...) czy ja w konfesjonale jestem sędzią śledczym, żeby tak się strzec mając otworzyć duszę przede mną? T. Breza, Urząd.

14. Przebywać, być gdzieś duszą «myśleć, marzyć o czymś»: Gdybym wyjechała i tak duszą byłabym w Sarajewie. Tu mam przyjaciół, swoje ścieżki, ulubione zapachy. TSt 9/1996.

15. Rząd dusz «przywództwo, nieograniczona władza nad ludźmi»: Rozpoczęła się w nowych warunkach walka o to, kto ma kierować narodem. Kto ma sprawować rząd dusz w narodzie. J. Życiński, Ziarno.

16. (Tyle,) ile dusza zapragnie, zamarzy; (jest) wszystko, czego dusza zapragnie «tyle ile się zechce, (jest) wszystko, czego się chce»: W Internecie podzielą się z tobą uwagami doświadczeni podróżnicy i już zawczasu możesz zaprzyjaźnić się z kimś, kto mieszka tam, gdzie się wybierasz. Jest tu wszystko, czego dusza zapragnie (...). Cosm 7/2000.

17. Z duszą na ramieniu «z wielkim strachem, bardzo się bojąc»: (...) początkowo działa lęk przed nieznanym, obcym środowiskiem i odmiennością obyczajów. Ale to przemija, zwłaszcza gdy nie jest się nieznanym emigrantem, który ląduje w Ameryce z duszą na ramieniu i jednym dolarem w dziurawych portkach. A. Jambor, Stenogramy.

Być, pozostać itp. bez grosza, nie mieć (ani) grosza, centa, szeląga przy duszy zob. grosz 1.

Coś ciąży komuś kamieniem na duszy; coś komuś kładzie się, leży kamieniem na duszy; coś uciska kamieniem duszę zob. kamień 4.

Coś wryło się komuś (głęboko) w duszę zob. wryć się.

Czyhać jak diabeł na dobrą duszę zob. diabeł 1.

Czyjaś dusza drze się, rwie się w strzępy, na strzępy zob. strzęp 2.

Czytać w czyjejś duszy zob. czytać 1.

Dusza wyrywa się (komuś) do czegoś, do kogoś, ku czemuś, ku komuś zob. wyrwać się 1.

Dusza z kogoś ucieka zob. uciec 1.

Hulaj dusza! zob. hulać.

Ktoś zdrowy na duszy i ciele zob. zdrowy 4.

Lać komuś miód do duszy zob. miód 2.

Martwe dusze zob. martwy 1.

Nie ma (nigdzie) żywej duszy, ani żywej duszy zob. żywy 3.

Nosić coś w duszy zob. nosić 3.

Oddać duszę Bogu zob. oddać 2.

Sękata dusza zob. sękaty 1.

Stać nad kimś jak kat nad dobrą duszą zob. kat.

Śmiać się, roześmiać się z całej duszy zob. śmiać się 3.

W duszy, w głębi duszy zob. duch 13.

Wejść, wleźć, władować się, ładować się komuś z butami do duszy zob. but 2.

Widzieć, ujrzeć, zobaczyć itp. kogoś, coś oczami (oczyma) duszy zob. oko 66.

Włożyć w coś całą duszę zob. włożyć 6.

Zaprzedać, sprzedać, oddać duszę diabłu zob. diabeł 12.